Tanzimat Edebiyatının Genel Özellikleri
Tanzimat edebiyatını göstermiş olduğu farklı özellikler bakımından I. Dönem Tanzimat Edebiyatı ve II.Dönem Tanzimat Edebiyatı olmak üzere ayırarak inceliyoruz. Her iki dönem de birbirinden farklı özellikler gösterir. Bu sebeple ayrı başlıklar altında incelemekte fayda var.
I. Dönem Tanzimat Edebiyatının Özellikleri (1860 – 1876)
- Bu dönem Tanzimat edebiyatında toplumcu bir karakter ön plana çıkmıştır. Sanat toplum içindir anlayışı benimsenmiş; edebiyat ve tüm sanatsal faaliyetler toplumu eğitmenin, bilinçlendirmenin bir aracı olarak kullanılmıştır. Demek ki edebiyat fikirleri yaymada, kabul ettirmede, öğretmede bir araçtır.
- Roman, hikâye, gazete, tiyatro, eleştiri gibi türlerde ilk defa bu dönemde eserler kaleme alınmıştır.
- Vatan, hürriyet, hak, adalet, özgürlük, eşitlik gibi temalarla eserler kaleme alınmıştır.
- Batı edebiyatındaki akımlar Türk edebiyatında görülmeye başlanmıştır. Namık Kemal, Ahmet Mithat Romantizmin etkisinde; Şinasi, Ahmet Vefik Paşa da klasisizmin etkisinde kalmıştır.
- Parça güzelliği yerine bütün güzelliği öne çıkarılmış ve şiirlere ilk defa bağımsız isimler verilmiştir.
Bu dönemin genel özelliği ikiliktir. Divan edebiyatına tepki duyulmasına karşın ondan çok uzağa gidilememiştir. Öyle ki;
- Milli ölçümüz olan hece ölçüsü ile şiir yazılması gerektiği benimsenmiş fakat aruz, hece ölçüsüne göre daha fazla kullanılmıştır.
- Söz oyunları, sanatlar büyük oranda terk edilmiş, daha sade, anlaşılır bir şiir dili meydana getirilmiştir. ( Amaç halkı eğitmek, halka yeni şiiri, yeni yaşamı öğretmek olduğu için mümkün olduğunca sade bir dil kullanılması zorunluydu.)
- Dilin sadeleşmesi gerektiği, daha çok Türkçe kelime kullanmak gerektiği savunulmuş ancak Arapça ve Farsça kelimelerin kullanımına devam edilmiştir.
II. Dönem Tanzimat Edebiyatının Özellikleri (1876-1895)
- Bu dönem sanatın toplumu eğitme olan amacı terk edilmiş ve sanat sanat içindir anlayışı benimsenmiştir.
- Sanatçılar daha çok bireyi ilgilendiren konulara yönelmişler, toplumun sorunlarına daha az eğilmek zorunda kalmışlardır.
- Dilde sadeleşçe görüşü terk edilmiş I. Tanzimat Dönemi edebiyatçılarına göre daha ağır bir dil kullanılmıştır.
- Şiirin konusu genişlemiş, güzel olan her şeyin şiirin konusu olabileceği düşüncesi ön plana çıkmıştır.
- Recaizade Mahmut Ekrem, Sami Paşazade Sezai realizmden, Nabizade Nazım da natüralizmden etkinlenmiştir.
- Bu dönem tiyatro eserleri oynanmak için değil okunmak için yazılmıştır. (Bunun sebebi 1876’da ilan edilen Kanun-i Esasi’nin 1878 ‘de yürürlükten kalkması ve Sultan Abdülhamit’in baskıcı tutumunun egemen olduğu İstibdat Dönemi’nin başlamasıdır. Zira bu dönemde birçok sanatçı yazılarından dolayı sürgün edilmiştir. )
Tweet
2 Baglantiveren(ler)